Quỷ Cốc Tử, một nhân vật bí ẩn từ hơn 2000 năm trước, được hậu thế tôn xưng là Mưu Thánh. Tuy nhiên, hơn là một Mưu Thánh, Quỷ Cốc Tử là bậc thầy thấu hiểu bản chất con người. Các chiến lược của ông đều dựa trên sự am hiểu sâu sắc về nhân tính, tâm lý, chiến lược và nghệ thuật đàm phán. Nói theo ngôn ngữ hiện đại, ông là một nhà tâm lý học, chiến lược gia và chuyên gia đàm phán. Dù thời đại thay đổi, bản chất con người vẫn không đổi, vì vậy các chiến lược của Quỷ Cốc Tử vẫn còn nguyên giá trị.
Nghệ thuật của Quỷ Cốc Tử chính là nghệ thuật thấu hiểu lòng người. Ông đặc biệt giỏi trong việc nắm bắt tâm lý, vận dụng nó để lập mưu lược. Tư tưởng cốt lõi trong mưu lược của Quỷ Cốc Tử chính là “Bãi Hạp”. Vậy Bãi Hạp là gì?
Theo nhà nghiên cứu Nam triều Đào Hồng Cảnh, Bãi Hạp là kỹ thuật đàm phán và thuyết phục. Tuy nhiên, cách giải thích này có phần hẹp. Thực tế, Bãi Hạp không chỉ là kỹ thuật thuyết phục mà còn là phương pháp mưu lược cơ bản, cốt lõi của mọi mưu kế. Nó không chỉ liên quan đến hai cá nhân trong cuộc đàm phán mà còn liên quan đến việc hiểu biết sâu sắc về tình hình và các quốc gia. Bãi Hạp là sự hiểu biết về bản chất và điểm yếu của con người.
Trong chương “Bãi Hạp”, Quỷ Cốc Tử nói: “Bãi là mở, hiển lộ; Hạp là kín, ẩn giấu”. Bãi là việc mở lời, thổ lộ; Hạp là sự kín đáo, im lặng và che giấu. Tóm lại, Bãi Hạp là sự kết hợp giữa mở và đóng, hai kỹ thuật quan trọng trong mưu lược và đàm phán.
Lý thuyết về Bãi Hạp được xây dựng trên nền tảng triết lý Âm Dương. Âm và Dương là hai khái niệm quan trọng trong triết học cổ đại, thể hiện sự đối lập và hòa hợp. Đạo gia cho rằng sự chuyển hóa giữa Âm và Dương sinh ra vạn vật, và mọi thứ đều mang trong mình hai mặt Âm Dương. Quỷ Cốc Tử cho rằng bản chất con người là chu lợi, tránh hại. Lợi và hại cũng có thể hiểu là hai mặt Âm Dương.
Để hiểu rõ hơn về cách sử dụng bản tính con người trong nghệ thuật Bãi Hạp, Quỷ Cốc Tử đưa ra các giải thích cụ thể. Trường sinh, an nhàn, phú quý, danh vọng, tài lực là những thứ thuộc về Dương, khiến con người vui vẻ. Còn cái chết, lo âu, nghèo đói, ô nhục, mất mát thuộc về Âm, khiến con người sợ hãi. Khi đàm phán, hãy nhấn mạnh mặt tích cực (Dương) để thuyết phục đối phương, đồng thời cảnh báo về những hệ quả tiêu cực (Âm) để tăng thêm sức ép.
Sử gia Tư Mã Thiên trong Sử Ký đã nói: “Thiên hạ ồn ào vì lợi, thiên hạ tranh giành cũng vì lợi”. Sử dụng lợi ích là một chiến thuật phổ biến trong nghệ thuật đàm phán. Ngược lại, “hại” chính là dùng những điều bất lợi để làm đối phương hiểu rõ những hậu quả nghiêm trọng, từ đó chấp nhận yêu cầu của ta.
Người xưa có câu: “Lời hay ấm ba đông, lời ác lạnh cả ngàn năm”. Cách nói chuyện là một nghệ thuật. Nếu biết sử dụng kỹ thuật này để khơi gợi cảm xúc của đối phương, chúng ta có thể khéo léo áp dụng nghệ thuật Bãi Hạp.
Khi sử dụng Bãi Hạp, cần chú ý đến một số nguyên tắc cơ bản. Thứ nhất, vạn biến bất ly kỳ tông. Từ cổ chí kim, những người hiền tài có thể nắm vững quy luật vận hành của vạn vật và hiểu thấu lòng người. Thứ hai, ứng biến tùy người. Tính cách của mỗi người là khác nhau, vì vậy khi đối phó với từng người cần phải sử dụng các phương pháp khác nhau. Thứ ba, suy xét kỹ lưỡng và đồng thuận. Việc quyết định có công khai tình hình thực tế và mục đích hay không trước hết cần phải xác định và xem xét kỹ lưỡng kế hoạch của đối phương. Thứ tư, biết tiến biết lùi. Nếu chiến lược không phù hợp hoặc không được chấp nhận thì phải tự mình xem xét và rút lui.
Nghệ thuật Bãi Hạp của Quỷ Cốc Tử không chỉ được sử dụng trong đàm phán mà còn có thể áp dụng trong cuộc sống hàng ngày, từ công việc, gia đình đến các mối quan hệ quốc tế. Nó có thể được áp dụng trong mọi lĩnh vực của cuộc sống.
